Персоналізм та інновації. Філософські коментарі щодо виховання та освіти
Ключові слова:
персоналістична концепція людини, персоалістична концепція людини, інновація
Анотація
Ідеї, що обговорюються у цій статті, стосуються основних положень концепцій в освіті і вихованні у контексті персоналістичної концепції людини. Аналіз проведено з філософської та педагогічної точок зору. На думку автора статті, інновація є першою визначальною рисою і благом людини, тому сучасній педагогіці потрібним є персоналістичне (особистісне) розуміння людини. Автор застерігає проти вузького розуміння інновації як способу отримання життєвих благ. У контексті, запропонованої у статті дискусії, виникає низка важливих питань, включаючи й питання про те, а чи не є побутове тлумачення концепцій та ідей (суб’єктивні фактори, пов’язані з усвідомленням, які не є дійсними) зведенням суспільного життя до ідеології та редукціонізму? Вважаємо, що це саме так. Щоб цього запобігти, вся західна культура потребує реалістичної філософії, маючи на увазі реальність людської природи та права, укорінені в ній.
Таким чином, сучасне людство може отримати когнітивну допомогу створення істинно людського порядку у сфері суспільного життя. У статті є наступні частини:
1. Що таке інновація?
2. Інноваційна творчість і людина.
3. Умови інноваційної творчості.
4. Моральний інтелектуалізм і шляхи його подолання.
5. Заключення.
Посилання
1. Już Pitagoras miał nauczać, że "(…) Rodzice są naturalnymi wychowawcami swego pokolenia. Wychowanie ma rozpoczynać się wcześnie, bo pierwsze wrażenia są trwałe jak granitowe góry, występujące z łona rozwijającej się duszy. Każdy wiek wymaga innego sposobu obchodzenia się ze sobą. Dzieci nie są twarogiem i nie można z nich robić serów wciąż na jedną formę. Porządek jest duszą życia, niechaj się więc stanie drugą dzieci naturą. Każdy wiek ma swe szczególne przywary; te wykorzenić jest celem wychowania. Dziecię każde jest swym rodzaju podobne do bóstwa; podawaj mu rękę, dozwól rozwijać się samodzielnie jego duchowi", cytat za F. Majchrowicz, Historja pedagogiki ze szczególnym uwzględnieniem dziejów wychowania i szkół w Polsce, Warszawa 1922, s. 13.
2. Na ten temat zob. P. Skrzydlewski Osoba w przestrzeni życia publicznego. Wybrane zagadnienia z filozofii człowieka i polityki, Kraków 2016.
3. Dobrze to wyrażają słowa Św. Tomasza z Akwinu, który wykazywał, że wszelka ludzka nauka i sztuka zmierza do jednego tj. do ludzkiej doskonałości, która jest ludzkim szczęściem (Omnes autem scientiae et artes ordinantur in unum; scilicet ad hominis perfectionem, quae est eius beatitudo"; Św. Tomasz z Akwinu, Komentarz do "Metafizyki" Arystotelesa, proemium
4. Podatność osób i całych społeczności na zmienne nurty i mody (ideologie) także intelektualne, jest najczęściej przejawem pewnej niedojrzałości duchowej tych, którzy ciągle im ulegają. Wiąże się także z brakiem ugruntowanej znajomości i akceptacji swej własnej tożsamości, tradycji oraz reguł im towarzyszących. Zjawisko to jest o tyle niebezpieczne, że często prowadzi do utraty znajomości prawdy a także do utraty samego rozumienia zdarzeń i faktów, wreszcie siebie samego. Braki te są zaczynem różnych kryzysów, które muszą się pojawiać, tak w życiu indywidualnym jak i zbiorowym. Z tej racji ciągła pogoń za aktualnymi trendami, za byciem "na fali", atrakcyjnością (zwłaszcza w dziedzinie życia intelektualnego, duchowego) – nie ma za wiele wspólnego z otwartością człowieka naprawdę, szukaniem nowych dróg jej osiągnięcia, z pionierskimi rozwiązaniami i z nowatorskim wkładem. Z tej racji należy dostrzec, że w pedagogice potrzebny jest zdrowy i autentycznie żywy konserwatyzm, który jednocześnie nie jest stanem stagnacji, ale zjawiskiem przywiązania do tego co zasadnicze, naczelne, pierwsze. Konserwatyzm ten jeśli jest złączony z miłością prawdy, dobra, wolności, doskonałości, piękna – będzie zawsze czynnikiem niekiedy rewolucyjnych przemian i zjawisk. Jego siłą nie będzie chęć uzmienniania – ale właśnie świadomość służby temu co dobre, prawdziwe, piękne, służby, która wymaga pewnych zmian w stosunku do tego, co było. Może być on osiągnięty przede wszystkim tam, gdzie jest dobrze ugruntowany personalizm i jego zasady; na ten temat zob. K. Górski, Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936 – całość; zob. także. J. Woroniecki, Umiejętność rządzenia i rozkazywania, Poznań 1947.
5. Zob. J. Wilk, Edukacja w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. III, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 14–19.
6. Zob. J. Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, t. I, Lublin 1986 – całość.
7. W. Jaeger, Paideia. Formowanie się człowieka greckiego, (Paideia. Die Formung des griechischen Menschen), tłum. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001, s. 767–904.
8. Zob. J. Gajda, Sofiści, Warszawa 1989.
9. Dowodził tego już Arystoteles, "Rzeczy, w które jesteśmy wyposażeni do życia, jak np. ciało i to, co należy do ciała, służą jako pewne narzędzia, a posługiwanie się nimi jest niebezpieczne: ci bowiem, którzy się nimi posługują w niewłaściwy sposób, uzyskują skutek odwrotny." (Arystoteles, Zachęta do filozofii, frg. 8, tłum. K. Leśniak, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Warszawa2001, s. 636).
10. Zob. J. Szacki, Spotkania z utopią, Warszawa 1980.
11. Dramat i tragizm tego procesu może być opisywany na wiele sposobów. Prymasa Polski Kardynał Stefan Wyszyński, niezwykle trafnie zauważył, że wielu współczesnych ludzi "znajdzie się w sytuacji jako Hiob na stercie nawozu. Otoczony swoimi przyjaciółmi oskarżycielami, którzy starają się mu dowieść wszystkie winy, broni się on zawzięcie, pamiętając, że jednakże jest w nim coś więcej aniżeli tylko egzystencjalna doczesność. Człowiek musi się nieustannie ze sterty nawozu tej ziemi dźwigać przez nadzieję i wiarę ku rozwiązaniom, które daje nam Bóg, twórca i przyjaciel ludzkiej osobowości", Prymat osoby nad rzeczą. Z okazji 30 rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7 III 1976, podaję za: http://www.nonpossumus.pl/-nauczanie/homilie.php., 11 VIII 2017, godzina 10. 42.
12. Zob. S. Kowalczyk, Kolektywizm, Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 5, Lublin 2004, s. 716-719.
13. Zob. K. Górski, Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936, s. 9–23.
14. Zob. A. Usowicz, Układ cnót I wad. W związku z życiem uczuciowo-popędliwym u Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu, Kraków 1939; tenże Tomistyczna sublimacja uczuć w świetle nowożytnej psychologii, Kraków 1946.
15. Zob. Z. Pańpuch, cnoty i wady, Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk t. 2, Lublin 2001, s. 216–231.
16. Zob. M. A. Krąpiec, Suwerenność – czyja?, Lublin 1996, s. 57–85.
17. Zob. Św. Augustyn, Państwo Boże, przeł. W. Kubicki, wstęp J. Salij, wyd. 2, dodr., Kęty 2002, XIX, 17.
18. "Omnes autem scientiae et artes ordinantur in unum; scilicet ad hominis perfectionem, quae est eius beatitude" Św. Tomasz z Akwinu, (cytuję za CORPUS THOMISTICUM Sancti Thomae de Aquino Sententia libri Metaphysicae prooemium, Textum Taurini 1950 editum ac automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit, http://www.corpusthomisticum.org/cmp00.html 4 09 2017, godzina 12.07
19. Zob. Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998, s. 525–527.
20. Homo enim est illud quod principale est in ipso, hoc autem est intellectus et ratio: unde homo id quod est, per rationem est, Św. Tomasz z Akwinu (Super Evangelium Johannis, Capitulus 11, lectio 7), (cytuję za: OPERA OMNIA SANCTI THOMAE AQUINATIS, Textum electronicum praeparavit et indexavit Ricardo M. Rom n, S. R. E. Presbyterus Bonis Auris, MCMXCVIII, s. 236) (http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1225-1274,_Thomas_Aquinas,_Biblica._-Super_Evangelium_Johannis,_LT.pdf 4.09.2017, godzina 12.03.2017.
21. "Dzieła miłosierdzia należą do życia czynnego. A nauczanie zalicza się do jałmużny duchowej. Należy więc do życia czynnego"; Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998, s. 526.
22. "Nauczający nie sprawia w uczniu prawdy, lecz powoduje poznanie prawdy. Twierdzenia bowiem, których naucza, są prawdziwe także, zanim zostaną poznane, ponieważ prawda nie jest zależna od naszej wiedzy, ale od istnienia rzeczy"Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998,
s. 523.
23. Zob. A. Maryniarczyk A., Recta ratio, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2007, s. 672–674.
24. Zob. A. Maryniarczyk, Zeszyty z metafizyki IV. Racjonalność i celowość świata osób i rzeczy, Lublin 2000, s. 73–77.
25 Z tej racji edukacja i wychowanie człowieka, dokonujące się w życiu społecznym musi dla dobra człowieka korzystać z owoców filozoficznej refleksji, zachęcając człowieka do filozofowania na miarę jego możliwości i potrzeb. Arystoteles w tej materii wyrazi się jeszcze dobitniej, twierdząc, że "powinniśmy albo zajmować się filozofią, albo pożegnać z życiem i odejść stąd, ponieważ wszystko poza tym jest bezsensowne i bezwartościowe (φλυαρία καὶ λῆρος)"; Arystoteles, Zachęta do filozofii, tłum K. Leśniak, frg. 110.
26. Św. Tomasz z Akwinu, O bycie i istocie, Wstęp, w: M. A. Krąpiec, Byt i istota, Lublin 1994, s. 10.
27. Taki jest sens nietzscheanizmu, to droga do absolutnej wolności, która realizuje się przez negację. Do drogi tej zachęca dziś wielu przedstawicieli tzw. postmodernizmu, często nie tając, że dekonstrukcja ma mieć charakter totalny, zob. J. Sochoń, Religia w projekcie postmodernistycznym, Lublin 2012. Warto także tu przytoczyć słowa Nietzschego, które stały
się inspiracją np. dla narodowych socjalistów na drodze ucieleśniania ich "wartości" "Co jest dobre? – Wszystko, co uczucie mocy, wolę mocy, moc samą w człowieku podnosi. Co jest złe? – Wszystko, co z słabości pochodzi. Co jest szczęściem? – Uczucie, że moc rośnie, – że przezwycięża się opór. Nie zadowolenie, jeno więcej mocy; nie pokój w ogóle, jeno wojna; nie
cnota, jeno dzielność [...]. Słabi i nieudani niech sczezną: pierwsza zasada miłości dla ludzi. I pomóc należy im jeszcze do tego. Co jest szkodliwsze, niż jakikolwiek występek? – Litość czynna dla wszystkiego, co nieudane i słabe – chrześcijaństwo [...]" (F. Nietzsche, Antychryst, przeł. L. Staff, Warszawa 1907, s. 6).
28. Zob. Filozofia i edukacja, praca zbiorowa pod red. P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, I. Chłodna, Lublin 2005
2. Na ten temat zob. P. Skrzydlewski Osoba w przestrzeni życia publicznego. Wybrane zagadnienia z filozofii człowieka i polityki, Kraków 2016.
3. Dobrze to wyrażają słowa Św. Tomasza z Akwinu, który wykazywał, że wszelka ludzka nauka i sztuka zmierza do jednego tj. do ludzkiej doskonałości, która jest ludzkim szczęściem (Omnes autem scientiae et artes ordinantur in unum; scilicet ad hominis perfectionem, quae est eius beatitudo"; Św. Tomasz z Akwinu, Komentarz do "Metafizyki" Arystotelesa, proemium
4. Podatność osób i całych społeczności na zmienne nurty i mody (ideologie) także intelektualne, jest najczęściej przejawem pewnej niedojrzałości duchowej tych, którzy ciągle im ulegają. Wiąże się także z brakiem ugruntowanej znajomości i akceptacji swej własnej tożsamości, tradycji oraz reguł im towarzyszących. Zjawisko to jest o tyle niebezpieczne, że często prowadzi do utraty znajomości prawdy a także do utraty samego rozumienia zdarzeń i faktów, wreszcie siebie samego. Braki te są zaczynem różnych kryzysów, które muszą się pojawiać, tak w życiu indywidualnym jak i zbiorowym. Z tej racji ciągła pogoń za aktualnymi trendami, za byciem "na fali", atrakcyjnością (zwłaszcza w dziedzinie życia intelektualnego, duchowego) – nie ma za wiele wspólnego z otwartością człowieka naprawdę, szukaniem nowych dróg jej osiągnięcia, z pionierskimi rozwiązaniami i z nowatorskim wkładem. Z tej racji należy dostrzec, że w pedagogice potrzebny jest zdrowy i autentycznie żywy konserwatyzm, który jednocześnie nie jest stanem stagnacji, ale zjawiskiem przywiązania do tego co zasadnicze, naczelne, pierwsze. Konserwatyzm ten jeśli jest złączony z miłością prawdy, dobra, wolności, doskonałości, piękna – będzie zawsze czynnikiem niekiedy rewolucyjnych przemian i zjawisk. Jego siłą nie będzie chęć uzmienniania – ale właśnie świadomość służby temu co dobre, prawdziwe, piękne, służby, która wymaga pewnych zmian w stosunku do tego, co było. Może być on osiągnięty przede wszystkim tam, gdzie jest dobrze ugruntowany personalizm i jego zasady; na ten temat zob. K. Górski, Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936 – całość; zob. także. J. Woroniecki, Umiejętność rządzenia i rozkazywania, Poznań 1947.
5. Zob. J. Wilk, Edukacja w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. III, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2002, s. 14–19.
6. Zob. J. Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, t. I, Lublin 1986 – całość.
7. W. Jaeger, Paideia. Formowanie się człowieka greckiego, (Paideia. Die Formung des griechischen Menschen), tłum. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001, s. 767–904.
8. Zob. J. Gajda, Sofiści, Warszawa 1989.
9. Dowodził tego już Arystoteles, "Rzeczy, w które jesteśmy wyposażeni do życia, jak np. ciało i to, co należy do ciała, służą jako pewne narzędzia, a posługiwanie się nimi jest niebezpieczne: ci bowiem, którzy się nimi posługują w niewłaściwy sposób, uzyskują skutek odwrotny." (Arystoteles, Zachęta do filozofii, frg. 8, tłum. K. Leśniak, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Warszawa2001, s. 636).
10. Zob. J. Szacki, Spotkania z utopią, Warszawa 1980.
11. Dramat i tragizm tego procesu może być opisywany na wiele sposobów. Prymasa Polski Kardynał Stefan Wyszyński, niezwykle trafnie zauważył, że wielu współczesnych ludzi "znajdzie się w sytuacji jako Hiob na stercie nawozu. Otoczony swoimi przyjaciółmi oskarżycielami, którzy starają się mu dowieść wszystkie winy, broni się on zawzięcie, pamiętając, że jednakże jest w nim coś więcej aniżeli tylko egzystencjalna doczesność. Człowiek musi się nieustannie ze sterty nawozu tej ziemi dźwigać przez nadzieję i wiarę ku rozwiązaniom, które daje nam Bóg, twórca i przyjaciel ludzkiej osobowości", Prymat osoby nad rzeczą. Z okazji 30 rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7 III 1976, podaję za: http://www.nonpossumus.pl/-nauczanie/homilie.php., 11 VIII 2017, godzina 10. 42.
12. Zob. S. Kowalczyk, Kolektywizm, Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 5, Lublin 2004, s. 716-719.
13. Zob. K. Górski, Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936, s. 9–23.
14. Zob. A. Usowicz, Układ cnót I wad. W związku z życiem uczuciowo-popędliwym u Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu, Kraków 1939; tenże Tomistyczna sublimacja uczuć w świetle nowożytnej psychologii, Kraków 1946.
15. Zob. Z. Pańpuch, cnoty i wady, Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk t. 2, Lublin 2001, s. 216–231.
16. Zob. M. A. Krąpiec, Suwerenność – czyja?, Lublin 1996, s. 57–85.
17. Zob. Św. Augustyn, Państwo Boże, przeł. W. Kubicki, wstęp J. Salij, wyd. 2, dodr., Kęty 2002, XIX, 17.
18. "Omnes autem scientiae et artes ordinantur in unum; scilicet ad hominis perfectionem, quae est eius beatitude" Św. Tomasz z Akwinu, (cytuję za CORPUS THOMISTICUM Sancti Thomae de Aquino Sententia libri Metaphysicae prooemium, Textum Taurini 1950 editum ac automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit, http://www.corpusthomisticum.org/cmp00.html 4 09 2017, godzina 12.07
19. Zob. Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998, s. 525–527.
20. Homo enim est illud quod principale est in ipso, hoc autem est intellectus et ratio: unde homo id quod est, per rationem est, Św. Tomasz z Akwinu (Super Evangelium Johannis, Capitulus 11, lectio 7), (cytuję za: OPERA OMNIA SANCTI THOMAE AQUINATIS, Textum electronicum praeparavit et indexavit Ricardo M. Rom n, S. R. E. Presbyterus Bonis Auris, MCMXCVIII, s. 236) (http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1225-1274,_Thomas_Aquinas,_Biblica._-Super_Evangelium_Johannis,_LT.pdf 4.09.2017, godzina 12.03.2017.
21. "Dzieła miłosierdzia należą do życia czynnego. A nauczanie zalicza się do jałmużny duchowej. Należy więc do życia czynnego"; Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998, s. 526.
22. "Nauczający nie sprawia w uczniu prawdy, lecz powoduje poznanie prawdy. Twierdzenia bowiem, których naucza, są prawdziwe także, zanim zostaną poznane, ponieważ prawda nie jest zależna od naszej wiedzy, ale od istnienia rzeczy"Św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński, Kęty 1998,
s. 523.
23. Zob. A. Maryniarczyk A., Recta ratio, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2007, s. 672–674.
24. Zob. A. Maryniarczyk, Zeszyty z metafizyki IV. Racjonalność i celowość świata osób i rzeczy, Lublin 2000, s. 73–77.
25 Z tej racji edukacja i wychowanie człowieka, dokonujące się w życiu społecznym musi dla dobra człowieka korzystać z owoców filozoficznej refleksji, zachęcając człowieka do filozofowania na miarę jego możliwości i potrzeb. Arystoteles w tej materii wyrazi się jeszcze dobitniej, twierdząc, że "powinniśmy albo zajmować się filozofią, albo pożegnać z życiem i odejść stąd, ponieważ wszystko poza tym jest bezsensowne i bezwartościowe (φλυαρία καὶ λῆρος)"; Arystoteles, Zachęta do filozofii, tłum K. Leśniak, frg. 110.
26. Św. Tomasz z Akwinu, O bycie i istocie, Wstęp, w: M. A. Krąpiec, Byt i istota, Lublin 1994, s. 10.
27. Taki jest sens nietzscheanizmu, to droga do absolutnej wolności, która realizuje się przez negację. Do drogi tej zachęca dziś wielu przedstawicieli tzw. postmodernizmu, często nie tając, że dekonstrukcja ma mieć charakter totalny, zob. J. Sochoń, Religia w projekcie postmodernistycznym, Lublin 2012. Warto także tu przytoczyć słowa Nietzschego, które stały
się inspiracją np. dla narodowych socjalistów na drodze ucieleśniania ich "wartości" "Co jest dobre? – Wszystko, co uczucie mocy, wolę mocy, moc samą w człowieku podnosi. Co jest złe? – Wszystko, co z słabości pochodzi. Co jest szczęściem? – Uczucie, że moc rośnie, – że przezwycięża się opór. Nie zadowolenie, jeno więcej mocy; nie pokój w ogóle, jeno wojna; nie
cnota, jeno dzielność [...]. Słabi i nieudani niech sczezną: pierwsza zasada miłości dla ludzi. I pomóc należy im jeszcze do tego. Co jest szkodliwsze, niż jakikolwiek występek? – Litość czynna dla wszystkiego, co nieudane i słabe – chrześcijaństwo [...]" (F. Nietzsche, Antychryst, przeł. L. Staff, Warszawa 1907, s. 6).
28. Zob. Filozofia i edukacja, praca zbiorowa pod red. P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, I. Chłodna, Lublin 2005
Переглядів анотації: 178
Опубліковано
2017-10-26
Як цитувати
Skshydlevskyi, P. (2017). Персоналізм та інновації. Філософські коментарі щодо виховання та освіти. Наукові записки. Серія "Психолого-педагогічні науки" (Ніжинський державний університет імені Миколи Гоголя), (3), 113-124. https://doi.org/10.31654/2663-4902-2017-PP-3-113-124
Розділ
МЕТОДОЛОГІЯ І ТЕОРІЯ ПЕДАГОГІКИ
Авторське право (c) 2017 Наукові записки. Серія "Психолого-педагогічні науки" (Ніжинський державний університет імені Миколи Гоголя)
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.
