Українсько-московська війна 1668 р. в Ніжині: причини, перебіг та наслідки поразки
Ключові слова:
Гетьманщина, Ніжин, українське державотворення
Анотація
Стаття присвячена причинам українсько-московської війни 1668 р., її перебігу та наслідкам для Ніжина як полкового міста. Окрема увага звернена на дискусію стосовно термінологічного трактування подій 1668 р. в Ніжині: антимосковське повстання чи українсько-московська війна. Автор аналізує участь станів українського суспільства в цій війні й позицію, котру кожен з них займав.
Посилання
1. Chernihivskyi litopys (1587–1750) – tsinne dzherelo z istorii Ukrainy kintsia XVI – I pol. XVIII st. Arkhivy Ukrainy. 1989. №5. S. 65; Litopys Samovydtsia / Dzherela z istorii Ukrainy. Pid red. Ya. Dzyry K.: Naukova dumka, 1971. S. 105;
2. Ruban V. Kratkaia letopys Malыia Rossiy. – SPb: Typohrafiia Kh.F. Klena, 1777. S. 101; Markov M. O horodakh y selenyiakh v Chernyhovskoi hubernyy upomynaemыkh v Nestorovoi Letopysy, kak ony sleduiut v nei po priadku horodov. Chernyhov, 1814. S. 27–31; Эihorn V. Kiievskii voievoda P.V. Sheremetevъ y nѣzhynskii mahystratъ (1666-1669 hh.) V. Эihorn. Kievskaia staryna. 1891. № 11. S. 254.
3. Antonovych V. Ivan Briukhovetskyi. Hetmana Ukrainy: Istorychni portrety. K.: Zhurnal "Ukraina", hazeta "Vechirnii Kyiv". S. 75; Horobets V. M. Povstannia livoberezhne 1668, Antymoskovske povstannia 1668. Entsyklopediia istorii Ukrainy : u 10 t. / redkol.: V. A. Smolii (holova) ta in. ; Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy. K. : Nauk. dumka, 2011. T. 8 : Pa – Pryk. S. 284; Hrushevskyi M. Ylliustryrovannaia ystoryia Ukrayny. K.: MP "Levada", 1995. S. 347; Doroshenko D. Istoriia Ukrainy v 2-kh tomakh. Tom II (vid polovyny XVII stolittia). K.: Hlobus, 1991. S. 79; Kryvosheia V. Henealohiia ukrainskoho kozatstva: Narysy istorii kozatskykh polkiv. K.:Vyd. dim "Stylos", 2004. S. 178.
4. Almazov A.S. Ukraynskye kazachy nezhynskye polkovnyky y velyko-rossyiskye nezhynskye voevody v 1660-1680-e hh.: konflykty y sotrudnychestvo / A.S. Almazov // Hromadianski protystoiannia v Ukraini : vid neporozumin i rozbratu do natsionalnoi konsolidatsii : Mater. Vseukr. nauk.-prakt. konf., pryuroch. do 350-yi richnytsi Chornoi Rady v Nizhyni (26 cherv. 2013 r., m. Nizhyn) / upor. Ye.M. Luniak; vidp. za vyp. S.Iu. Zozulia : Ukr. in–t nats. pamiati; Nizhyn. derzh. Un-t imeni Mykoly Hoholia ; Nizhyn. kraiezn. Muzei im. Spaskoho I.H., Nizhyn. misk. rada. Nizhyn: Vyd–vo NDU im. M. Hoholia, 2013. S. 23-24.
5. Krypiakevych I. Korotka istoriia Ukrainy. Dnipropetrovsk: Redaktsiino-vydavnychyi viddil po presi, 1992. S. 78; Mytsyk Yu. Istoriia ukrainskoho kozatstva: aktualni problemy doslidzhen. Kyivska starovyna. 1992. № 3. S. 5.
6. Rostovska O. Ukrainska natsionalna revoliutsiia (1648–1676 rr.) ta stvorennia kozatsko-hetmanskoi derzhavy. Derzhavna atestatsiia z istorii: Navchalnyi posibnyk z istorii Ukrainy ta istorii slovianskykh narodiv. Nizhyn: Milanik, 2009. S. 51–52.
7. Poniattia viiny ta zbroinoho konfliktu. URL: https://pidruchniki.com/1393051846768/pravo/ponyattya_viyni_ zbroynogo_ konfliktu. – Nazva z ekranu.
8. Doroshenko D. Istoriia Ukrainy v 2-kh tomakh. T. II (vid polovyny XVII stolittia). K.: Hlobus, 1991. S. 79.
9. Universaly ukrainskykh hetmaniv vid Ivana Vyhovskoho do Ivana Samoilovycha (1657–1687): Materialy do ukr. dyplomatariiu / Uporiad. I. Butych, V. Rynsevych, I. Teslenko. Kyiv-Lviv: NTSh, 2004. S. 271.
10. Aktы, otnosiashchyesia k ystoryy Yuzhnoi y Zapadnoi Rossyy. (dali –AIuZR). Tom VI . Sobrannыe y yzdannыe Arkheohrafycheskoiu kommyssyeiu –Spb., 1869. S. 217-229.
11. AIuZR. T. VII. SPb.: V typohrafyy V.V. Prattsa, 1872. S. 58.
12. AIuZR. T. VII. S. 18-19.
13. AIuZR. T. VI. S. 220.
14. AIuZR. T. VII. S. 47.
15. AIuZR. T. VI. S. 222.
16. AIuZR. T. VI. S. 225.
17. AIuZR. T. VI. S. 225–226.
18. Zheliezko R. Moskva Nizhyn spalyla. Svidomyi pohliad. № 31 (208). 3 serpnia 2018. S. 8.
19. Zheliezko R. Ukrainsko-moskovska viina 1668 r. v Nizhyni. Sivershchyna v istorii Ukrainy. Zbirnyk naukovykh prats. Vypusk 6. Kyiv-Hlukhiv, 2013. S. 182.
20. AIuZR. T. VI. S. 221.
21. Chernihivskyi litopys (1587–1750) – tsinne dzherelo z istorii Ukrainy kintsia XVI – I pol. XVIII st. Arkhivy Ukrainy. 1989. №5. S. 65.
22. Almazov A. Osada "verkhneho zemlianoho horoda" Nezhyna vo vremia Ukraynskoho vosstanyia 1668 h. [Elektronnyi resurs] – Rezhym dostupa: http://historians.in.ua/index.php/en/doslidzhennya/1883-aleksandr-almazov-osada-verkhnego-zemlyanogo-goroda-nezhina-vo-vremya-ukrainskogo-vosstaniya-1668-g. – Nazva z ekranu.
23. AIuZR. T. VI. S. 257.
24. Almazov A. Osada "verkhneho zemlianoho horoda" Nezhyna vo vremia Ukraynskoho vosstanyia 1668 h. URL: http://historians.in.ua/index.php/en/doslidzhennya/1883-aleksandr-almazov-osada-verkhnego-zemlyanogo-goroda-nezhina-vo-vremya-ukrainskogo-vosstaniya-1668-g. Nazva z ekranu.
25. Eihorn V. Kiievskii voievoda P.V. Sheremetev y nezhynskii mahystrat (1666-1669 hh.). Kievskaia staryna. 1891. № 11. S. 254.
26. Reient O., Koliada I. Usi hetmany Ukrainy. Kharkiv: Folio, 2007. S. 228.
27. Zheliezko R. Zruinuvannia moskovskym viiskamy m. Nizhyna v serpni 1668 r.: zabutyi poperednyk Baturyna. Zbirnyk materialiv Vseukrainskoi naukovo-praktychnoi konferentsii "Ukrainska derzhavnist: istoriia i suchasnist" 2 hrudnia 2011 r. Mariupol, 2011. S. 9–10.
2. Ruban V. Kratkaia letopys Malыia Rossiy. – SPb: Typohrafiia Kh.F. Klena, 1777. S. 101; Markov M. O horodakh y selenyiakh v Chernyhovskoi hubernyy upomynaemыkh v Nestorovoi Letopysy, kak ony sleduiut v nei po priadku horodov. Chernyhov, 1814. S. 27–31; Эihorn V. Kiievskii voievoda P.V. Sheremetevъ y nѣzhynskii mahystratъ (1666-1669 hh.) V. Эihorn. Kievskaia staryna. 1891. № 11. S. 254.
3. Antonovych V. Ivan Briukhovetskyi. Hetmana Ukrainy: Istorychni portrety. K.: Zhurnal "Ukraina", hazeta "Vechirnii Kyiv". S. 75; Horobets V. M. Povstannia livoberezhne 1668, Antymoskovske povstannia 1668. Entsyklopediia istorii Ukrainy : u 10 t. / redkol.: V. A. Smolii (holova) ta in. ; Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy. K. : Nauk. dumka, 2011. T. 8 : Pa – Pryk. S. 284; Hrushevskyi M. Ylliustryrovannaia ystoryia Ukrayny. K.: MP "Levada", 1995. S. 347; Doroshenko D. Istoriia Ukrainy v 2-kh tomakh. Tom II (vid polovyny XVII stolittia). K.: Hlobus, 1991. S. 79; Kryvosheia V. Henealohiia ukrainskoho kozatstva: Narysy istorii kozatskykh polkiv. K.:Vyd. dim "Stylos", 2004. S. 178.
4. Almazov A.S. Ukraynskye kazachy nezhynskye polkovnyky y velyko-rossyiskye nezhynskye voevody v 1660-1680-e hh.: konflykty y sotrudnychestvo / A.S. Almazov // Hromadianski protystoiannia v Ukraini : vid neporozumin i rozbratu do natsionalnoi konsolidatsii : Mater. Vseukr. nauk.-prakt. konf., pryuroch. do 350-yi richnytsi Chornoi Rady v Nizhyni (26 cherv. 2013 r., m. Nizhyn) / upor. Ye.M. Luniak; vidp. za vyp. S.Iu. Zozulia : Ukr. in–t nats. pamiati; Nizhyn. derzh. Un-t imeni Mykoly Hoholia ; Nizhyn. kraiezn. Muzei im. Spaskoho I.H., Nizhyn. misk. rada. Nizhyn: Vyd–vo NDU im. M. Hoholia, 2013. S. 23-24.
5. Krypiakevych I. Korotka istoriia Ukrainy. Dnipropetrovsk: Redaktsiino-vydavnychyi viddil po presi, 1992. S. 78; Mytsyk Yu. Istoriia ukrainskoho kozatstva: aktualni problemy doslidzhen. Kyivska starovyna. 1992. № 3. S. 5.
6. Rostovska O. Ukrainska natsionalna revoliutsiia (1648–1676 rr.) ta stvorennia kozatsko-hetmanskoi derzhavy. Derzhavna atestatsiia z istorii: Navchalnyi posibnyk z istorii Ukrainy ta istorii slovianskykh narodiv. Nizhyn: Milanik, 2009. S. 51–52.
7. Poniattia viiny ta zbroinoho konfliktu. URL: https://pidruchniki.com/1393051846768/pravo/ponyattya_viyni_ zbroynogo_ konfliktu. – Nazva z ekranu.
8. Doroshenko D. Istoriia Ukrainy v 2-kh tomakh. T. II (vid polovyny XVII stolittia). K.: Hlobus, 1991. S. 79.
9. Universaly ukrainskykh hetmaniv vid Ivana Vyhovskoho do Ivana Samoilovycha (1657–1687): Materialy do ukr. dyplomatariiu / Uporiad. I. Butych, V. Rynsevych, I. Teslenko. Kyiv-Lviv: NTSh, 2004. S. 271.
10. Aktы, otnosiashchyesia k ystoryy Yuzhnoi y Zapadnoi Rossyy. (dali –AIuZR). Tom VI . Sobrannыe y yzdannыe Arkheohrafycheskoiu kommyssyeiu –Spb., 1869. S. 217-229.
11. AIuZR. T. VII. SPb.: V typohrafyy V.V. Prattsa, 1872. S. 58.
12. AIuZR. T. VII. S. 18-19.
13. AIuZR. T. VI. S. 220.
14. AIuZR. T. VII. S. 47.
15. AIuZR. T. VI. S. 222.
16. AIuZR. T. VI. S. 225.
17. AIuZR. T. VI. S. 225–226.
18. Zheliezko R. Moskva Nizhyn spalyla. Svidomyi pohliad. № 31 (208). 3 serpnia 2018. S. 8.
19. Zheliezko R. Ukrainsko-moskovska viina 1668 r. v Nizhyni. Sivershchyna v istorii Ukrainy. Zbirnyk naukovykh prats. Vypusk 6. Kyiv-Hlukhiv, 2013. S. 182.
20. AIuZR. T. VI. S. 221.
21. Chernihivskyi litopys (1587–1750) – tsinne dzherelo z istorii Ukrainy kintsia XVI – I pol. XVIII st. Arkhivy Ukrainy. 1989. №5. S. 65.
22. Almazov A. Osada "verkhneho zemlianoho horoda" Nezhyna vo vremia Ukraynskoho vosstanyia 1668 h. [Elektronnyi resurs] – Rezhym dostupa: http://historians.in.ua/index.php/en/doslidzhennya/1883-aleksandr-almazov-osada-verkhnego-zemlyanogo-goroda-nezhina-vo-vremya-ukrainskogo-vosstaniya-1668-g. – Nazva z ekranu.
23. AIuZR. T. VI. S. 257.
24. Almazov A. Osada "verkhneho zemlianoho horoda" Nezhyna vo vremia Ukraynskoho vosstanyia 1668 h. URL: http://historians.in.ua/index.php/en/doslidzhennya/1883-aleksandr-almazov-osada-verkhnego-zemlyanogo-goroda-nezhina-vo-vremya-ukrainskogo-vosstaniya-1668-g. Nazva z ekranu.
25. Eihorn V. Kiievskii voievoda P.V. Sheremetev y nezhynskii mahystrat (1666-1669 hh.). Kievskaia staryna. 1891. № 11. S. 254.
26. Reient O., Koliada I. Usi hetmany Ukrainy. Kharkiv: Folio, 2007. S. 228.
27. Zheliezko R. Zruinuvannia moskovskym viiskamy m. Nizhyna v serpni 1668 r.: zabutyi poperednyk Baturyna. Zbirnyk materialiv Vseukrainskoi naukovo-praktychnoi konferentsii "Ukrainska derzhavnist: istoriia i suchasnist" 2 hrudnia 2011 r. Mariupol, 2011. S. 9–10.
Переглядів анотації: 85
Опубліковано
2018-11-24
Як цитувати
.
Розділ
Історія
Авторське право (c) 2018 Література та культура Полісся
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.
